مهارت های نرم، یکی از موضوعاتی است که همواره ذهن مدیران و کارمندان را در دهه‌ی اخیر به خود مشغول کرده است. با توجه به ضرورت این موضوع و نیاز روزافزون به آن مقاله‌ی حاضر، تدوین و تقدیم گردیده است.
تعریف علمی مهارت های نرم
مهارت‌های نرم (به انگلیسی: Soft skills) ترکیبی از مهارت های افراد، مهارت های اجتماعی، مهارت های ارتباطی، شخصیت یا ویژگی‌های شخصیتی، نگرش‌ها، ویژگی‌های شغلی، هوش اجتماعی و ضریب هوش هیجانی، میان دیگران است که باعث می‌شود افراد بتوانند در محیط خود حرکت کنند، با دیگران خوب کار کنند.، عملکرد خوبی داشته و با تکمیل مهارت های سخت به اهداف خود برسند. فرهنگ لغت انگلیسی کالینز اصطلاح “مهارت های نرم” را به‌عنوان “خصوصیات مطلوب برای برخی از اشکال اشتغال که به دانش کسب‌شده وابسته نیست تعریف می‌کند: آن‌ها شامل عقل سلیم، توانایی برخورد با افراد و یک نگرش انعطاف‌پذیر مثبت‌اند.”
مهارت های نرم یک عبارت مرکب است و هر یک از این دو کلمه جنبه تعیین‌کننده مفهوم را توضیح می‌دهد. کلمه “مهارت” عملکرد عملی را برجسته می‌کند. این اصطلاح به‌تنهایی معنای گسترده‌ای دارد، و توانایی خاصی را برای انجام وظایف اعم از موارد ساده‌تر مانند “یادگیری نحوه زدن توپ” گرفته تا موارد سخت‌تر مانند “یادگیری خلاقیت” توصیف می‌کند. کلمه “نرم” برعکس “سخت” است و به معنای “ذهنی، فازی و غیرقابل اعتماد” است. به دلیل ذهنیت آن‌ها، مهارت های نرم به‌سختی ارزیابی می‌شوند و هرگز به‌طور کامل تسلط ندارند. علاوه بر این، مبهم بودن، توضیح می‌دهد که چرا مهارت های نرم همیشه توسط کارفرمایان و کارمندان به‌وضوح قابل‌درک نیستند.
تعریف کاربردی مهارت های نرم
مهارت‌های نرم ویژگی‌های شخصی هستند که او را قادر می‌سازد تا با دیگران به شیوه‌ای مؤثر و هماهنگ ارتباط برقرار کند. در فرهنگ کالینز نیز واژه مهارت‌های نرم به این صورت تعریف‌شده است: ویژگی‌های مطلوب برای یک‌شکل استخدامی معین که به دانش اکتسابی بستگی ندارد. این ویژگی‌ها احساسات مشترک، توانایی تعامل با دیگران و نگرش مثبت انعطاف‌پذیر را شامل می‌شود.
شاید درگذشته مهارت های نرم اصلاً موردتوجه قرار نمی‌گرفت، اما در حال حاضر با رقابتی شدن کسب‌وکارها و اهمیت یافتن نوع ارتباطات در یک سازمان این مهارت‌ها به‌شدت مهم شده‌اند. در یک نظرسنجی از شرکت‌های مشهور اروپایی، ۷۷ درصد از آن‌ها گفته‌اند که به این مهارت‌ها اهمیت زیادی می‌دهند. حتی بیش از تخصص فرد!.
ضرورت وجود مهارت های نرم
بلد بودن مهارت های نرم، باعث می‌شود شما به‌صورت بسیار مؤثرتری از دانش و تخصص خود استفاده کنید. همچنین داشتن این مهارت‌ها، توانایی تعامل شما را با مدیرتان، همکاران‌تان و همچنین مشتریان به‌صورت قابل‌ملاحظه‌ای افزایش می‌دهد و کمک می‌کنند از فعالیت‌های تخصصی و شغلی خود لذت بیشتری ببرید، زمان را بهتر مدیریت کنید و نظر دیگران را نسبت به خود به‌درستی بسنجید.
یک نکته مهم در مورد مهارت های نرم این است که شما در هر شغلی که باشید و بخواهید شغل‌تان را تغییر بدهید، نیازی نیست مهارت های نرم جدیدی یاد بگیرید. مثلاً شما نجار هستید. می‌خواهید آشپز شوید. ناچارید چند ماهی را به یادگیری آشپزی اختصاص دهید و زحمت بکشید؛ اما باهمان مهارت های نرم قبلی، می‌توانید در آشپزی هم موفق شوید.
مهارت های نرم در سازمان
مهارت‌های نرم افراد در سازمان، بخش مهمی از مشارکت فردی وی در موفقیت یک سازمان را رقم می‌زند. بررسی سازمان‌هایی که با مشتریان حضوری سروکار دارند نشان می‌دهد مؤسساتی که برای توسعه این مهارت‌ها اقداماتی انجام داده‌اند به‌طورکلی موفق‌تر از سایرین هستند. آموزش، پاداش، عادات یا ویژگی‌های فردی چون وجدان کاری و قابل‌اتکا بودن در یک سازمان، می‌تواند به بازگشت سرمایه بسیار قابل‌ملاحظه‌ای بینجامد. مطالعات موسسه تحقیقاتی استنفورد و بنیاد کارنگی- ملون روی مدیران عامل ۵۰۰ شرکت برتر مجله فورچون نشان داد که ۷۵% موفقیت بلندمدت در مشاغل از مهارت‌های نرم و تنها ۲۵% آن از مهارت‌های سخت (مهارت های فنی و تخصصی) به‌دست‌آمده است؛ بنابراین مهارت های نرم به‌اندازه مهارت‌های فنی/ شناختی اهمیت دارند.
چرا مدیران به دنبال مهارت های نرم هستند؟
مدیران جذب و استخدام، معمولاً در جست‌وجوی کارجویانی با هر دو مهارت، یعنی: مهارت های نرم (Soft Skills) و مهارت‌های سخت (Hard Skills) هستند. مهارت‌های نرم مهارت‌های درون فردی است. تعریف و ارزیابی این دسته از مهارت‌ها به‌مراتب دشوارتر است. اگرچه مهارت‌های سخت مختص وظیفه شغلی افراد است، اما بیشتر کارفرمایان در جستجوی افرادی با مهارت‌های نرم مرتبط در میان کارجویان نیز هستند.
برخلاف مهارت‌های سخت که عموماً قابل یادگیری هستند، مهارت‌های نرم بیشتر مشابه احساسات و بینش افراد هستند. یادگیری این مهارت‌ها دشوارتر است، بخصوص در کلاس‌های درس سنتی. مهارت‌های نرم در موفقیت همه افراد در تمام زمینه‌های شغلی مؤثر است، زیرا تمامی افراد در تمامی مشاغل به نحوی با دیگران در ارتباط هستند.
دلیل دیگری که کارفرمایان به مهارت‌های نرم توجه ویژه‌ای دارند، این است که این مهارت‌ها قابل‌انتقال هستند و فرد دارای مهارت‌های نرم فارغ از وظیفه‌ای که به او محول می‌شود از آن‌ها استفاده می‌کند؛ بنابراین افراد مذکور انعطاف‌پذیری بیشتری برای قبول مسئولیت‌های مختلف در محل کار دارند. مهارت های نرم در مشاغل مشتری-محور اهمیت دوچندانی دارند. این افراد به‌طور مستقیم با مشتری در ارتباط هستند و مهارت هایی مانند گوش دادن مؤثر و ایجاد ارتباط صحیح درنهایت موجب ارائه خدمات بهتری به او می‌شود.
مهارت‌های نرم برای مدیران
در جایگاه مدیر، تقویت مهارت‌های نرم باعث می‌شود، درک بهتری از وضعیت کاری و فکری کارکنان خود داشته باشید. مدیریت یک مجموعه یا پروژه بدون مهارت‌های نرم تقریباً امکان‌پذیر نیست.
مهارت‌های نرم برای کارمندان
کارمندانی که مهارت‌های نرم را در خود پرورش می‌دهند، بیشتر مورد اعتماد مدیران هستند. مدیران با خیال آسوده‌تر مدیریت پروژه‌ها و وظایف مختلف را بر عهدهٔ آن‌ها می‌گذارند. کارمندانی که به ارتقای مهارت نرم خود اهمیت می‌دهند، افراد مسئولیت‌پذیری هستند و ضرورت تعامل در محیط را به‌خوبی درک کرده‌اند. آن‌ها با به‌کارگیری مهارت‌های نرم، مهارت‌های سخت را هم بهتر به کار می‌گیرند؛ فرصت‌های بیشتری در پیش‌رو دارند و بهترین شکل استفاده از فرصت‌ها را می‌دانند.
مهارت های نرم مهم‌ترند یا مهارت‌های سخت؟
محیط‌های استارتاپی و کارآفرینی، فضاهایی پرانرژی و امیدوارانه هستند. اما استرس‌های بسیاری هم در این فضاها وجود دارد. وقتی کارمندان از فضای کار خارج می‌شوند این استرس‌ها به ناامیدی تبدیل می‌شوند.
مدیریت این استرس و تبدیل آن به انرژی دوباره از مهارت‌های مهم یک کارآفرین واقعی است. مدیریت استرس بدون تقویت مهارت‌های سخت تخصصی و مهارت‌های نرم ارتباطی امکان‌پذیر نیست. یادگرفتن و به کار بستن مهارت‌های سخت و نرم هم‌زمان برای ایجاد آرامش در محیط کار بسیار ضروری است. دیدن یک تصویر بزرگ از کار و آینده، توانایی مهم یک مدیر است که می‌تواند مجموعه را به سمت پیشرفت ببرد.
مهارت‌های سخت میزان توانایی هر فرد را در انجام هر کاری نشان می‌دهند. و مهارت‌های نرم میزان توانایی در ارائهٔ دانش و به‌کارگیری آن در گروه است. درواقع در پاسخ به این پرسش که کدام دسته از این مهارت‌ها مهم هستند باید گفت اهمیت این مهارت‌ها به نوع کار بستگی دارد.
در بعضی از کارها میزان توانایی در به‌کارگیری مهارت‌های سخت بسیار مهم است. به‌ویژه کارهای بسیار تخصصی که به‌دقت و تمرکز شخصی بر موضوع کار نیاز دارند. کسانی که در چنین مشاغلی فعالیت می‌کنند اغلب افرادی هستند که به‌تنهایی یا با یک گروه محدود، بخش مهمی از کار را پیش می‌برند. چون میزان تعامل در این موقعیت‌های کاری اهمیت کمتری دارد، مهارت‌های نرم هم در اولویت دوم قرار می‌گیرند.
از طرفی در موقعیت‌هایی مانند روابط عمومی یا مدیریت پروژه که میزان تعامل اهمیت ویژه‌ای دارد، مهارت‌های نرم اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند. هماهنگ شدن با مدیران و کارمندان در رده‌های مختلف و پیش‌بردن چند خط موازیِ کاری به تقویت مهارت‌های نرم نیاز دارد. بنابراین برای شروع یک کسب‌وکار باید صاحب ایده و اعضای گروه به مجموعه‌ای از مهارت‌های نرم و سخت به‌صورت هم‌زمان مسلط باشند.
مهارت‌های نرم وقتی به‌درستی در شرکتی مورداستفاده قرار گیرند باعث افزایش بهره‌وری در کارها و درنتیجه افزایش سودهی شرکت خواهند شد. به‌عنوان‌مثال، یک روحیه مشترک در بین تمامی افراد یک شرکت مهم است. هنگامی‌که افراد با به اشتراک گذاشتن دانش و ابزار برای انجام کار مشارکت می‌کنند، کارایی و بازده بهبود می‌یابد. توانایی یادگیری روش‌ها و فن‌آوری‌های جدید نیز یک مهارت نرم مطلوب برای همه افراد شاغل است. شرکت‌هایی که توانایی یادگیری را به‌عنوان یک مهارت نرم ارزیابی می‌کنند، سبک‌های مختلف یادگیری را تشخیص می‌دهند و کارگران را ترغیب می‌کنند تا روش‌هایی را که برای آن‌ها بهتر است انجام دهند. عیب‌یابی خوب یک مهارت نرم است که برای شرکت‌ها نیز بسیار ارزشمند است. به‌عنوان‌مثال، شرکت‌ها می‌توانند کارآمدتر عمل کنند وقتی همه کارگران بدانند چگونه می‌توانند به‌جای تکیه‌بر بخش فناوری اطلاعات (IT) برای رفع هر موردی، مشکلات نرم‌افزاری خود را برطرف کنند.
لیست مهارت های نرم
با توجه به نوع سازمان‌ها و مجموعه و شرح وظایف و ساختار تعاملی کارمندان و مدیران، درون سازمان و با مشتریان، لیست مهارت های نرم، قابل توسعه است. در ادامه به بیان چند مورد از این مهارت‌ها می‌پردازیم:
رشد شخصیت: خودآگاهی، هدف‌گذاری مناسب و…
خلاقیت: نوآوری، ابداع، ایجاد راه‌حل‌های جدید و…
مهارت‌های ارتباطی: زبان بدن، شیوه صحیح انتقاد و انتقادپذیری و…
بهبود روابط بین فردی: کنترل خشم، تعصب و…
تیم سازی: درک رفتار افراد مختلف، افزایش قاطعیت و اداره امور و…
رهبری: نگرش رهبری، قابلیت هدایت افراد و…
مدیریت زمان: زمان‌بندی صحیح کارها، شناسایی اولویت‌ها و…
مهارت‌های ارائه و فن بیان: سخنرانی و ارائه، کنترل تکه کلام‌ها، به‌کارگیری واژگان مناسب و…
مدیریت ترس و استرس: خردپروری، بروز صحیح احساسات و…
از مهارت های نرم دیگر می‌توان به: اخلاق و وجدان کاری، شبکه‌سازی و نتورکنیگ، مثبت نگری، انگیزه و … اشاره کرد.
