سمنو در ”هفت سین نوروز”
سمنو عضو جدانشدنی سفره هفت سین نوروز است. از آن سینهایی که در لحظات آخر باقیمانده تا سال نو به هر راهی شده خودمان را به فروشندههای آن میرسانیم تا خانهمان خالی از سمنوی شب عید نباشد.
این خوراک از آن دسته دسرهای مقوی است که هرچند هم به خوردن آن علاقهمند باشیم، شاید تنها سالی یکبار به سراغش برویم. تعجب نکنید چون اگر قرار باشد در فهرست غذاها گنجانده شود، جایش درست در بخش دسرهاست.
چون پخت سمنو سخت است و معمولاً در مکانهای محدودی بهصورت تازه به فروش میرسد، بنابراین افراد در طول سال کمتر از آن استفاده میکنند. بااینحال پخت سمنو تنها مختص به شب عید نیست و مردم به بهانههای مختلف و یا حتی برای نذر، در طول سال نیز دیگ پخت سمنو را به پا میکنند.
سمنو در تمام دنیا بهعنوان یکی از اعضای فهرست غذاهای ایرانی شناخته میشود اما در بسیاری از کشورهای دیگر بهویژه افغانستان و تاجیکستان نیز طبخ میشود و در پارسی تاجیکی به سمنک مشهور است.
هرکدام از اجزای تشکیلدهندهی هفت سین نوروز از گذشتههای دور تاکنون دلیل خاص خود را برای بودن در این سفره داشتهاند. برای سمنو باور عموم مردم در قدیم این بوده است که گندم آن را فروهرها، به جوانه میرسانند و به همین دلیل خوردن آن، قدرت وبرتری به ذهن و جسم انسان میدهد.
البته تاریخ هفت سین نوروز در ایران به زمان میتراییسم بازمیگردد تمام آفریدههای خداوند، اهورامزدا، چه مینوی و چه مادی دارای یک فروهر هستند؛ یکی از نیروهای باطنی که پس از مرگ به عالم بالا رفته و پایدار میماند.
به اعتقاد زرتشتیان سمنو نمایندهی جهان قدرت و جوهر حیات، و مظهر صبر و مقاومت و عدالت در سفرهی هفت سین نوروز میباشد.
مراسم سمنوپزان
پختن سمنو فرآیندی دشوار و طولانی دارد و پخت آن در مقدار زیاد، برای مواقعی که آن را بهعنوان نذری و یا برای هفت سین نوروز میپزند، زمان زیادی میخواهد. به همین دلیل است که معمولاً جمعیت زیادی گرد هم میآیند و در پخت آن به صاحبخانه کمک میکنند.
رسم بر این است که سمنو را شب روی اجاق میگذارند و تا صبح نوبت بهنوبت آن را با پاروی چوبی هم میزنند. مهمانی دادن به بهانهی پخت سمنو همیشه جمع خوبی را برای باهم بودن و گپ زدن برای آشنایان فراهم میآورد، رسم خوبی که در شهرهای مختلف کشور هنوز هم برپاست.
داستان هم زدن سمنو با پارو که نیروی زیادی هم میخواهد معمولاً تا صبح و قبل از دم گذاشتن سمنو ادامه پیدا میکند.
سنجد در ”هفت سین نوروز”
ایرانیان باستان برای سنجد ارزش خاصی قائل بودند، آنها عطر برگ و شکوفههای سنجد را محرک عشق و مهر میدانستند، در نظر آنان سنجد از مقدمات اصلی زایندگی به شمار میرفت، و باید بر سر خوان نوروزی قرار میگرفت. وجود سنجد در سفره نوروزی انگیزه زایش کیهانی است،گاه زرتشتیان دانههای سنجد را با آویشن در هم میآمیختند و همراه با نقل و سکه بر سر سفره هفت سین نوروز میگذاشتند.
اهمیت سنجد نیز همانند سمنو بسیار زیاد است. امروز نیز سنجد را به این نیت در سفره هفت سین نوروز میگذارند که هرکسی با خویشتن عهد کند، با آغاز سال جدید هر کاری را سنجیده انجام دهد؛ چراکه سنجد نماد سنجیده عمل کردن و نشانه گرایش به عقل است.
”سنجد” نماد فرزانگی و زایش، میوهای است که وقتی بارور میشود و بویش در فضا پراکنده میشود، پرورشدهنده قوای احساسی آدمی نیز هست. به همین دلیل برخی بر این باورند که سنجدی که سر سفره هفتسین گذاشته میشود، نماد عشق انسانها به یکدیگر نیز است.
سماق در ”هفت سین نوروز”
در فرهنگ کهن ایران، سماق نماد صبر و بردباری و تحمل دیگران بوده است. سماق در ضربالمثلهای ایرانی هم آمده و مثل معروف “سماق مکیدن” حکایت از دعوت کسی به بردباری دارد.
سایر تعابیر در مورد اینکه سماق نماد چیست؟
برخی تعابیر بیانگر این است که چون سماق به رنگ خورشید به هنگام طلوع آفتاب است، نمادی است برای از بین رفتن شام تیره و طلوع صبح صادق و سماق را سمبل رنگ طلوع آفتاب دانستهاند.
گروهی نیز سماق را نماد مزه زندگی دانسته و قرار گرفتن سماق در سفره هفت سین نوروز را نشانگر چاشنى و محرک شادى و سلامتی در زندگى به شمار مىآوردند.
سیر در ”هفت سین نوروز”
در آئین زرتشتی سیر و سرکه در سفره هفت سین نوروز نماد گندزدایی و دوری از آلودگی است. سیر نماد میکروبزدایی و پاکیزگی محیطزیست و سلامت بدن و نیز زدودن چشمزخم است که باید حتماً بر سر سفره نهاده شود.به اعتقاد زرتشتیان بوی سیر دیوان را میگریاند.
سیر نیز همانند سمنو و سیر از اهمیت بسیاری برخوردار است. امروزه سیر نماد سیری چشم و دل است، حتماً شنیدهاید که میگویند: فلانی چشم و دلش سیر است و سیر برای ما بیانگر عدم تجاوز به حقوق دیگران است و به ما متذکر میشود که پایمان را از گلیم خود درازتر نکنیم.
سرکه در ”هفت سین نوروز”
سرکه در سفره هفت سین نوروز نماد تسلیم و رضا است. از سرکه در ادبیات و امثال ایرانی در توصیف اضطراب و اشک و گریه استفاده میشود. مانند سیر و سرکه جوشیدن دل. و مولانا از گریه و زاری با عنوان سرکه فشانی یاد میکند. سرکه بر سر سفرهی هفت سین نوروز ما را به پذیرش ناملایمات زندگی دعوت میکند.
سکه در ”هفت سین نوروز”
سکه هشتمین سین مدرن سفره هفت سین نوروز میباشد، البته سکه جزو هفت سین نوروز محسوب نمیشود اما بشر بعد از ضرب سکه آن را روی سفره هفت سین آورد تا نمادی برای افزایش دارایی باشد.