آئین‌های جشن نوروز (قسمت پنجم)
سیزده بدر (قسمت دوم)
سیزده بدر آیین‌های ویژه‌ای داشته است که به‌مرورزمان دستخوش تغییراتی شده و به‌تدریج به شکل سنت درآمده است. ازجمله این آیین‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گره زدن سبزه
- خوردن کاهو و سکنجبین
- پرتاب ۱۳ سنگ (مناطق کردنشین)
- سپردن سبزه به رود
- پختن خوراک‌هایی مانند آش رشته
- سبزه گره زدن
فلسفه سبزه گره زدن در روز سیزده بدر
یکی از آیین‌های این روز سبزه گره زدن است که بیشتر جوانان در این روز این کار را انجام می‌دهند. گره زدن سبزه به معنای گره زدن زندگی با طبیعت است که همیشه‌سبز و شاداب باقی بمانیم.
افسانه‌ی آفرینش در ایران و مسئله‌ی نخستین بشر و نخستین شاه و دانستن روایاتی درباره‌ی کیومرث حائز اهمیت زیادی است. در اوستا چندین بار از کیومرث سخن به میان آمده و او را اولین پادشاه و نیز نخستین بشر نامیده است.
گفته‌های حمزه اصفهانی در کتاب سنی ملوک الارض و الانبیا صفحات ۲۹ -۲۳ و گفته‌های آثارالباقیه بر پایه‌ی همان آگاهی است که در منابع پهلوی وجود دارد. مشیه و مشیانه که دختر و پسر دوقلوی کیومرث بودند، روز سیزدهم فروردین برای اولین بار در جهان باهم ازدواج نمودند.
در آن زمان چون عقد و نکاحی شناخته‌شده نبود آن دو به‌وسیله‌ی گره زدن دوشاخه‌ی سبز، پایه‌ی ازدواج خود را بنا نهادند و چون ایرانیان باستان از این راز به‌خوبی آگاهی داشتند، آن مراسم را به‌ویژه دختران و پسران دم بخت انجام می‌دادند و امروز هم دختران و پسران برای بستن پیمان زناشویی نیت می‌کنند و علف گره می‌زنند.
البته سبزه گره زدن، تنها مختص دختران و پسران دم بخت نمی‌باشد و همه می‌توانند سبزه‌ای گره‌زده و آرزو کنند. عقیده بر این بوده است که وقتی گره باز شود، مشکلات حل‌شده و آرزو برآورده می‌شود.
اما فلسفه به آب دادن یا دور انداختن سبزه‌ها در سیزده به در به این دلیل است که ایرانیان باستان عقیده داشتند بدی‌ها و مریضی‌ها در این سبزه جمع شده و با دور انداختن آن این پلیدی‌ها و مریضی‌ها را از خود دور می‌کردند. البته برخی رسوم نیز در این میان کم‌رنگ شده و رفته‌رفته به دست فراموشی سپرده‌شده است. ازجمله آنکه این روز متعلق به خدای باران می‌باشد و در مراسم سیزده بدر مردم برای بیشتر شدن و به‌موقع بودن باران در سال جدید دعا می‌کردند. حقیقت جالب درباره ریشه دواندن این رسم در فرهنگ ما ایرانیان آن است که در هرکجای این کره خاکی که باشیم در این روز از خانه بیرون زده و آن را با خانواده و دوستانمان جشن می‌گیریم.
بخشی دیگر از آیین‌های سیزده بدر را هم باورهایی تشکیل می‌دهند که به‌نوعی با تقدیر و سرنوشت در پیوند است. برای نمونه فال‌گوش ایستادن، فال‌گیری (به‌ویژه فال کوزه)، بخت‌گشایی (که در سمرقند و بخارا رایج است) و نمونه‌های پرشمار دیگر …از مراسم‌های روز سیزده‌بدر هستند.
از آئین‌های دیگر سیزده بدر که مانند مراسم چهارشنبه‌سوری و نوروز، پرشمار، زیبا و دوست‌داشتنی است، بازی‌های گروهی، ترانه‌ها و رقص‌های دسته‌جمعی، گردآوری گیاهان صحرایی، خوراک‌پزی‌های عمومی، بادبادک پرانی، سوارکاری، نمایش‌های شاد، هماورد جویی جوانان، آب‌پاشی و آب‌بازی بخشی از این آیین‌هاست که ریشه در باورها و فرهنگ اساطیری دارند. ازجمله شادی کردن و خندیدن به معنی فروریختن اندیشه‌های پلید و تیره، روبوسی نماد آشتی، به آب سپردن سبزه‌ی سفره‌ی نوروزی نشانه‌ی هدیه دادن به ایزد آب «آناهیتا» و گره زدن علف برای شاهد قرار دادن مادر طبیعت در پیوند میان زن و مرد، ایجاد مسابقه‌های اسب‌دوانی که یادآور کشمکش ایزد باران و دیو خشک‌سالی است.
در مناطق کردنشین در پایان روز سیزده بدر ۱۳ عدد سنگ رتبه پشت سر پرتاب می‌کنند بدین معنا که آرزو می‌کنند که بلایا و نواحس از شخص دور شود و به ازای هر سنگ یک آرزوی نیک می‌کنند.
دروغ سیزده یا اول آوریل
دروغ سیزده بهانه‌ای برای سرگرمی و خندیدن در این روز است كه اتفاقاً یكی از شباهت‌های فرهنگ ایرانی بافرهنگ‌های دیگر است. دروغ‌های روز اول آوریل مانند همین دروغ‌ها و شوخی‌های سیزده‌بدر است. روز اول آوریل، هر چهار سال یک‌بار مصادف با روز سیزده فروردین (سیزده بدر) است و سه سال دیگر با ۱۲ فروردین مصادف است.
اول آوریل در اساطیر روم باستان مصادف است با روز رستاخیز آتیس، الهه تبسم. شاد بودن و خندیدن در این روز مرسوم است.
آمریکایی‌ها در روز اول آوریل از روش‌های مختلف و گاهی عجیب‌وغریبی برای دست انداختن دیگران و شوخی كردن با آنان استفاده می‌کنند.
بریتانیایی‌ها می‌گویند كه بدشانسی نصیب كسی خواهد شد كه بخواهد در بعدازظهر روز اول آوریل كسی را دست بیندازد، زیرا در آن ساعات دیگر مردم نسبت به این‌گونه شوخی‌ها آمادگی پیداکرده‌اند.
در هند، یك روز قبل از اول آوریل جشن هولی برگزار می‌شود كه در آن مردم بر روی همدیگر رنگ می‌پاشند و شادی می‌کنند.
در روز اول آوریل، مردم پرتغال بر روی همدیگر آرد می‌پاشند.
مردم فرانسه، روز اول آوریل را روز ماهی می‌نامند. كودكان و نوجوانان فرانسوی در این روز، بر پشت دیگران كاغذی می‌چسبانند كه بر روی آن تصویر نوعی ماهی كه زود به دام می‌افتد كشیده شده است. منظور از این كار، این است كه فردی كه كاغذ به او چسبانده شده مثل همان ماهی، زود به دام می‌افتد
سیزده بدر روز طبیعت فراموش‌شده
سیزده‌بدر روز طبیعت است اما اگر روز چهاردهم فروردین سری به پارک‌ها و یا فضای سبز اطراف شهرها بزنید متوجه می‌شوید كه سیزدهم فروردین هرروزی می‌تواند باشد جز طبیعت. مردمی كه از صبح از خانه بیرون آمده‌اند آن‌قدر زباله و آشغال از خودشان در طبیعت به‌جا گذاشته‌اند و همه‌جا را كثیف کرده‌اند كه باورکردنی نیست…
