هفت سین نوروزی و آئین‌ها
آیین‌ها و برگزاری آن‌ها برخاسته از باورها، فرهنگ، تاریخ، مکتب، شیوه زندگی، شرایط جغرافیایی، اسطوره‌ها و نیز نشان از خواست و آرزوهای خفته مردم هر سرزمین است. شک نیست یکى از نمودهاى زندگى جمعى، برگزارى جشن‌ها و آیین‌های گروهى است، گرد هم آمدن‌هایی که به نیت نیایش و شکرگزارى و یا سرور و شادمانى شکل می‌گیرند. یکی از این آئین‌ها، آئین جشن نوروز و سفره هفت سین نوروزی آن بود.
فلسفه زیبای آیین‌های خود را بدانیم چراکه همین آیین‌ها به جامعه سربلندی و به مردم سرزندگی می‌دهند.
یکی از این آئین‌ها هفت سین در عید نوروز است. ایرانیان از هزاران سال پیش جشن‌های زیادی را در طی سال برای ستایش و بزرگداشت طبیعت برگزار می‌کردند. این جشن‌ها و بخصوص جشن‌هایی که ماهانه برگزار می‌شد همچنین به‌منظور سپاسگزاری از خداوند و قدرشناسی نعمت‌های بی‌شمارش بود.
اوستا کتاب مقدس ایرانیان باستان را می‌توان سمفونی بزرگداشت طبیعت نامید زیرا که سراسر آن ستایش و گرامیداشت جزءبه‌جزء طبیعت است. از باران و ابر و رود و چشمه گرفته تا آتش و باد و خاک و آفتاب و ستاره و از سوی دیگر پرندگان، حیوانات سودمند، دشت‌ها، مراتع سرسبز و کوه‌ها و گیاهان همه و همه، بارها و بارها موردستایش قرار می‌گیرند و با احترام بسیار از آن‌ها یاد می‌شود. به باور نیاکان فرزانه ما، جهان از چهارگوهر (عنصریا آخشیج) تشکیل‌شده بود که عبارت بودند از: آتش (انرژی) – هوا (باد) – آب و خاک.
این چهارگوهر، پاک و مقدس بودند و سنگ بنای عالم هستی بشمار می‌رفتند. این چهارگوهر زنده بودند، شخصیت داشتند و هرکدام از آن‌ها فرشته موکل و یا ایزد نگهبان خود را داشت. آلودن، آزردن، توهین کردن و صدمه زدن به آن‌ها گناهی بس بزرگ به شمار می‌آمد. فرشتگان موکل بر آتش و هوا، مذکر (مرد) و فرشتگان موکل بر آب و زمین، مؤنث (زن) بودند. فرشته موکل آب‌ها دوشیزه آناهیتا بود. آناهیتا یکی از زیباترین نام‌های ایرانی است و معنای آن بی‌عیب و پاک می‌باشد. برای همین منظور در ایران باستان سعی بر این داشتند تا با تن و لباسی پاک بر سر سفره هفت سین حاضر شوند.
در باور ایرانیان هر جا آب بود آناهیتا در آنجا حضور داشت. از یک‌کاسه آب‌گرفته تا قطره‌های باران، شبنم، تگرگ، کاریزها، چشمه‌ها، جویبارها، رودها، دریاچه‌ها و اقیانوس‌ها همه و همه قلمرو این فرشته بزرگ ایرانی بود. آناهیتا روح نگهبان آب‌ها و همچون خود آن‌ها مظهر پاکی و تقدس بود. برای ایرانیان هر منبع آبی یک معجزه الهی بود و به همین دلیل در کنار بسیاری از چشمه‌ها، رودها و دریاچه‌ها، پرستشگاه و معبدی بنا می‌کردند و به نماز و نیایش خداوند می‌ایستادند.
البته به‌مرور زمان تمام این اعتقادات دست‌خوش تحریف شده‌است، اما هفت سین نوروز یک سنت کهن پارسی است. این سنت از زمان باستان تا امروز همچنان جایگاه ویژه خود را نزد پارسیان حفظ کرده است. این سنت کهن دارای معانی ویژه و نیز نشانی از رمز و رازهای هوشمندانه زندگی نیاکان ماست.
متأسفانه، سال‌هاست که تماشاگر دخل و تصرف‌های نادرست و بی‌معنا یا به‌نوعی تحریف این سنت باستانی یعنی هفت سین بوده و هستیم.
نوروز از جشن‌های باستانی ایران است که چون مبنای آن تازگى بخشیدن به طبیعت و روح انسان است، پایدار ماند و جاودان است.
در آیین‌های باستانی ایران برای هر جشن «خوانی یا سفره‌ای» گسترده می‌شد که دارای انواع خوراکی‌ها بود. سفره نوروزی «هفت سین» نام داشت و می‌بایست از بقیه سفره‌ها رنگین‌تر باشد. سفره هفت سین مــعــمـولاً چـند ســاعــت مانــده به زمان تـــحویل ســـــال نو آمـــاده بود و بر صفحه‌ای بلندتر از سطح زمین چیده می‌شد. همچنین میزدپان (MAYZADPAN) به‌منظور پخش کردن خوراکی‌ها در کنار سفره گماشته می‌شد.
خوان نوروزی (سفره هفت سین) باید سفید باشد چراکه نشانه پاکی و سفید بختی و روشنایی است و نیز نشانه جهان بی‌پایان است که بارگاه یزدان در آن است. در سفره و یا همان خوان نوروزی مواد و چیدنی‌هایی گذاشته می‌شود که هرکدام نشانه و نمادی از سلامتی، رزق و روزی، زایش، برکت و … است.
سفره هفت سین نوروزی بر پایه عدد مقدس هفت بناشده بود. در بسیاری از منابع تاریخی آمده است که هفت چیز بر سفره‌ی هفت سین نوروزی خود می‌گذاشتند. تا یاد هفت امشاسپند مقدس و پاک را گرامی بدارند؛ که این هفت امشاسپند عبارتند از:
۱- Ohrmazd (هرمزد) اهورامزدا: به معني سرور دانا است. ازآنجایی‌که نزد ايرانيان باستان هر يك ازگل‌ها و درختان ويژه يكي از امشاسپندان (به معني پاكان جاويدان) است پس درخت مورد (ياس زرد) كه همیشه‌سبز و خرم است ويژه هر مزد بوده و يك شاخه از آن را سر سفره هفت سین نوروزی می‌گذاشتند.
۲- Wahman وهومن: به معني انديشه نيك است. ياس سفيد گل ويژه بهمن‌ماه است پس شاخه‌ای از آن زینت‌بخش گلدان سفره هفت سین نوروزی می‌شد.
۳-Ardwahisht ارديبهشت: سومين روز فروردین‌ماه ارديبهشت (اشاوهيشته يا ارئه وهيشته) است كه به (چم) معني بهترين پاكي و راستي است. ازآنجایی‌که آتش سوزاننده‌ی تمام پلیدی‌ها و روشنی‌بخش است پس بر سر سفره نوروزي هميشه آتشداني افروخته گذاشته می‌شد. چون گل مرزنگوش ويژه اردیبهشت‌ماه است پس آن را بر سر هفت سین نوروزی قرار می‌دادند.
۴- Shhrewar شهريور: چهارمين روز فروردین‌ماه است. واژه شهريور (خشتره وئيريه) به معني شهرياري آرزو شده يا كشور جاوداني است. اين امشاسپند نگهبان فلزات و دادگري است.
۵- Spandarmad سپندارمزد: روز پنجم فرودين ماه سپندارمزد (اسفند) است كه به معني عشق و فروتني پاك (پارسايي) است. اسپند نشانه‌ی وفا و بردباري است و بيدمشك گل ويژه‌ی اوست.
۶- kHordad خرداد: روز ششم فروردین‌ماه خورداد يا خوردات (هئوره تات)، به معني كامل، بي‌كاستي و رساست. گل سوسن ويژه اين امشاسپند است.
۷- Amurdad امرداد: هفتمين امشاسپند امردادیا امرتات است. امشاسپند امرداد نگهبان گياهان است و هميشه همراه خرداد (نگهبان آب) است. گل ويژه‌ی آن زنبق است.
